Το σύνδρομο λαγονοκνημιαίας ταινίας τον δεύτερο πιο συχνό δρομικό τραυματισμό
Το σύνδρομο λαγονοκνημιαίας ταινίας αποτελεί τον δεύτερο πιο συχνό δρομικό τραυματισμό και την κυριότερη αιτία εμφάνισης πόνου στην εξωτερική πλευρά του γόνατος.
Σύμφωνα με επιδημιολογικές μελέτες το σύνδρομο ευθύνεται για το 12-16% όλων των τραυματισμών που αφορούν στους δρομείς.¹
Ανατομία
Η λαγονοκνημιαία ταινία είναι μία ταινία συνδετικού ιστού (περιτονία), η οποία αποτελείται κυρίως από ίνες κολλαγόνου, ελαστίνη και μεσοκυττάριο υγρό. Η ταινία αποτελεί τη συνέχεια ενός μυ στην εξωτερική πλευρά του ισχίου που ονομάζεται τείνων την πλατεία περιτονία, ενώ ταυτόχρονα «δέχεται» και μυικές ίνες από τον μέγα γλουτιαίο.
Η ταινία καλύπτει ολόκληρη την εξωτερική πλευρά του μηρού και καταλήγει περιφερικά της άρθρωσης του γόνατος
Η λαγονοκνημιαία ταινία καταφύεται στους καθεκτικούς συνδέσμους και στην έξω πλευρά της επιγονατίδας, καθώς και στο φύμα του Gerdy (οστική προεξοχή στην πρόσθια / έξω επιφάνεια της κνήμης).
Η λαγονοκνημιαία ταινία δεν είναι παρούσα κατά τη γέννηση. Η ταινία αναπτύσσεται σταδιακά καθώς ξεκινάμε να περπατάμε ως απάντηση στις μηχανικές απαιτήσεις της βάδισης. Η λειτουργία της λαγονοκνημιαίας ταινίας είναι κυρίως η σταθεροποίηση του ισχίου κατά τη βάδιση, το τρέξιμο και γενικότερα κατά τις δραστηριότητες μονοποδικής στήριξης.
Συμπτώματα
Το κύριο σύμπτωμα που αντιμετωπίζουν οι δρομείς με σύνδρομο λαγονοκνημιαίας ταινίας είναι ο οξύς ή καυστικός πόνος στην εξωτερική πλευρά του γόνατος. Στα αρχικά στάδια της πάθησης, ο δρομέας ξεκινάει το τρέξιμο χωρίς ιδιαίτερα προβλήματα. Ο πόνος «χτίζεται» μετά από αρκετά λεπτά τρεξίματος και παραμένει μέχρι το τέλος της άσκησης.
Σε αυτά τα αρχικά στάδια ο πόνος υποχωρεί αρκετά γρήγορα, αλλά επανέρχεται στην επόμενη προπόνηση. Σε πιο προχωρημένα στάδια ο πόνος ξεκινάει από την αρχή και μπορεί να υπάρχει και στην ανάπαυση. Στις περισσότερες περιπτώσεις το τρέξιμο σε κατηφόρα είναι αρκετά επώδυνο, όπως επίσης και η παρατεταμένη παραμονή σε καθιστή θέση με το γόνατο λυγισμένο. Όσο τα συμπτώματα επιμένουν, ο ασθενής παραπονιέται για πόνο ακόμα και στο περπάτημα ή στο κατέβασμα σκάλας.
Παθοφυσιολογία
Το σύνδρομο λαγονοκνημιαίας ταινίας περιγράφηκε για πρώτη φορά από τον Renne το 1974.² Σύμφωνα με τον Renne η πάθηση προκαλείται από την υπερβολική τριβή της ταινίας καθώς κινείται πάνω από τον έξω μηριαίο επικόνδυλο κατά την επαναλαμβανόμενη κάμψη και έκταση του γόνατος με αποτέλεσμα τον ερεθισμό και τη δημιουργία φλεγμονής. Η πηγή του πόνου, σύμφωνα πάντα με τον ίδιο επιστήμονα, ήταν η ίδια η ταινία ή ο ορογόνος θύλακας (ένα «μαξιλαράκι» το οποίο προστατεύει τους ιστούς από τη τριβή και τη συμπίεση) κάτω από αυτήν.
Η αιτία του προβλήματος ήταν η «σφιχτή» ή περιορισμένη λαγονοκνημιαία ταινία. Η θεωρία αυτή επικράτησε για πολλές δεκαετίες και είχε ως αποτέλεσμα τις αγωνιώδεις προσπάθειες των φυσικοθεραπευτών να «χαλαρώσουν» την ταινία με ατέλειωτη μάλαξη, διατάσεις, βελονισμό και άλλες, πολλές φορές επίπονες για τον ασθενή, τεχνικές.
Ωστόσο, νέα δεδομένα των τελευταίων ετών αμφισβητούν αυτή τη θεωρία. Πρώτον, η λαγονοκνημιαία ταινία έχει πολυάριθμες διασυνδέσεις με το οστό του μηρού, γεγονός που περιορίζει σημαντικά την κίνηση (και κατ’ επέκταση την τριβή) της ταινίας πάνω από τον έξω μηριαίο κόνδυλο. Δεύτερον, η ψευδαίσθηση αυτής της κίνησης οφείλεται στη σταδιακή ανάπτυξη τάσης του πρόσθιου και του οπισθιου τμήματος της λαγονοκνημιαίας ταινίας καθώς το γόνατο κινείται από θέση έκτασης σε θέση κάμψης. Τρίτον, δεν υπάρχει κάποιος ορογόνος θύλακας στο σημείο αλλά ένα στρώμα λιπώδους ιστού βαθιά μέσα στην ταινία, το οποίο περιέχει πολλές νευρικές απολήξεις και συνεπώς μπορεί να γίνει πηγή πόνου
Τέλος, είναι πλέον ευρέως γνωστό πως είναι αδύνατον να διατείνει κανείς την λαγονοκνημιαία ταινία, καθώς για να αλλάξει το μήκος ενός τέτοιου ιστού απαιτούνται δυνάμεις τις οποίες δεν μπορεί εφαρμόσει καμία διάταση και κανένας φυσικοθεραπευτής με τα χέρια του.³
Οι όποιες υποκειμενικές αλλαγές χαλάρωσης που μπορεί να δηλώσει κάποιος ασθενής μετά από μια θεραπεία με μαλάξεις, ίσως οφείλονται στη διέγερση κάποιων μηχανοϋποδοχέων (νευρικές απολήξεις που ανιχνεύουν μηχανική παραμόρφωση στους ιστούς) που βρίσκονται στην ταινία παρά σε οποιαδήποτε αλλαγή στο μήκος της. Το λιπώδες σώμα μεταξύ του οστού και της λαγονοκνημιαίας ταινίας. Όταν το γόνατο βρίσκεται σε κάμψη 30° το λιπώδες σώμα συμπιέζεται και μπορεί να προκαλέσει πόνο.
Παράλληλα, εμβιομηχανικές μελέτες σε δρομείς με σύνδρομο λαγονοκνημιαίας ταινίας έδειξαν πως το λιπώδες σώμα που βρίσκεται κάτω από τη λαγονοκνημιαία ταινία δέχεται μεγάλες δυνάμεις συμπίεσης ενάντια στον έξω μηριαίο επικόνδυλο αμέσως μετά την επαφή του ποδιού με το έδαφος. Αυτό το «εύρος συμπίεσης» (impingement zone) όπως ονομάζεται, συμβαίνει όταν το γόνατο βρίσκεται σε γωνία κάμψης περίπου 30°΄
Η επαναλαμβανόμενη αυτή συμπίεση, σε συνδυασμό με άλλους παράγοντες που θα περιγραφούν παρακάτω, μπορεί να προκαλέσει εν τέλει τον πόνο που αισθάνεται ο δρομέας.
Αιτιολογία
Όπως για τους περισσότερους δρομικούς τραυματισμούς, έτσι και για το σύνδρομο λαγονοκνημιαίας ταινίας, η βασική αιτία εμφάνισης συμπτωμάτων στην εξωτερική πλευρά του γόνατος είναι τα λάθη στην προπόνηση.¹ Με τον όρο «λάθη προπόνησης» εννοούμε την απότομη αύξηση του όγκου, της έντασης ή της συχνότητας της προπόνησης. Κάθε απότομη αλλαγή σε μία ή και περισσότερες από αυτές τις παραμέτρους προπόνησης αποτελεί παράγοντα κινδύνου εμφάνισης κάποιου μυοσκελετικού τραυματισμού. Επιπλέον, πολλοί δρομείς αναφέρουν πως μερικές εβδομάδες πριν την εμφάνιση των συμπτωμάτων τους ξεκίνησαν προπόνηση σε λόφους. Από την έρευνα προκύπτει πως το τρέξιμο σε λόφους και ειδικότερα το τρέξιμο σε κατηφόρα μπορεί να οδηγήσει στην εμφάνιση του συνδρόμου λαγονοκνημιαίας ταινίας.
Ένας άλλος παράγοντας κινδύνου εμφάνισης του συνδρόμου είναι ο φτωχός κινητικός έλεγχος των ισχίων και της λεκάνης λόγω αδυναμίας των γλουτιαίων μυών.⁵ Οι μύες αυτοί, ιδιαίτερα ο μέσος γλουτιαίος και οι έξω στροφείς του ισχίου, είναι εξαιρετικά σημαντικοί μύες για κάθε δρομέα.
Ο μέσος γλουτιαίος είναι υπεύθυνος για τη σταθεροποίηση της λεκάνης κατά τη μονοποδική φάση στήριξης. Το τρέξιμο είναι ένα άθλημα το οποίο πραγματοποιείται πάντα στο ένα πόδι και πιθανή αδυναμία αυτού του μυ θα οδηγήσει σε πτώση της λεκάνης της αντίθετης πλευράς . Η πτώση αυτή της λεκάνης οδηγεί σε αλλαγή του τρόπου κατανομής των δυνάμεων και ως συνέπεια την αύξηση των συμπιεστικών δυνάμεων στην εξωτερική πλευρά του γόνατος. Η αδυναμία των έξω στροφέων μυών του ισχίου έχει επίσης προταθεί ως παράγοντας κινδύνου εμφάνισης πόνου στην εξωτερική πλευρά του γόνατος εξαιτίας της επακόλουθης υπερβολικής έσω στροφής του ισχίου, η οποία αυξάνει κι αυτή τα συμπιεστικά φορτία στη λαγονοκνημιαία ταινία και το λιπώδες σώμα.
Επιπλέον, η λανθασμένη δρομική τεχνική μπορεί και αυτή να συμβάλλει στην εμφάνιση ή στη διατήρηση του πόνου στην εξωτερική πλευρά του γόνατος. Ερευνητικές μελέτες έχουν δείξει πως δρομείς με υπερβολικά μεγάλο διασκελισμό (overstriding) έχουν περισσότερες πιθανότητες εμφάνισης του συνδρόμου λαγονοκνημιαίας ταινίας.
Ο μεγάλος διασκελισμός αναγκάζει τον δρομέα να προσγειώνεται με τεντωμένο γόνατο μακριά από το κέντρο βάρους του σώματός του. Η προσγείωση με τεντωμένο γόνατο βγάζει εκτός λειτουργίας τα φυσικά «αμορτισέρ» του δρομέα και αυξάνει τους κραδασμούς που δέχεται το σώμα του.
Επιπρόσθετα, το τρέξιμο με πολύ στενό βηματισμό (crossover sign) αυξάνει και αυτό τα φορτία που δέχεται η λαγονοκνημιαία ταινία στην εξωτερική πλευρά του γόνατος.⁷ Για να διαπιστώσει κανείς εάν τρέχει με στενό βηματισμό μπορεί να φανταστεί (ή να το κάνει στην πραγματικότητα) πως τρέχει πάνω σε μια στενή γραμμή στο έδαφος.
Εάν τα πέλματα του δρομέα πατούν την γραμμή καθώς τρέχει, τότε είναι πολύ πιθανό να έχει στενό βηματισμό.
Το ιδανικό είναι τα πέλματα του δρομέα να βρίσκονται δεξιά και αριστερά της γραμμής καθώς τα πόδια του προσγειώνονται στο έδαφος
Πρόληψη-Θεραπεία
Το σύνδρομο λαγονοκνημιαίας ταινίας είναι ένας πολυπαραγοντικός τραυματισμός. Ένα πράγμα είναι σίγουρο, η λαγονοκνημιαία ταινία είναι ένας πολύ ισχυρός ιστός και δεν μπορεί να διαταθεί!
Συνεπώς η αποκατάσταση θα πρέπει να απομακρυνθεί από τις διατάσεις και τη μάλαξη και να επικεντρωθεί στις πραγματικές αιτίες της παθολογίας. Όπως είπαν και οι Geisler και Lazenby στην έρευνά τους (2017) «Οι διατάσεις και η μάλαξη στη λαγονοκνημιαία ταινία είναι τουλάχιστον αναποτελεσματικές, ενώ σε πολλές περιπτώσεις μπορούν να δυσχεραίνουν το πρόβλημα».
Το πρώτο βήμα στην αποκατάσταση είναι η εκπαίδευση του ασθενή. Ο δρομέας θα πρέπει να κατανοήσει πλήρως την αιτία του προβλήματος έτσι ώστε να είναι σε θέση να το αντιμετωπίσει με τον βέλτιστο τρόπο.
Η λήψη λεπτομερούς ιστορικού είναι απαραίτητη έτσι ώστε ο φυσικοθεραπευτής να ανακαλύψει πιθανά λάθη στο προπονητικό πλάνο του δρομέα-ασθενή. Σε πολλές περιπτώσεις η τροποποίηση των δραστηριοτήτων είναι αρκετή για τη βελτίωση των συμπτωμάτων. Η πλήρης ξεκούραση σπάνια αποτελεί τη λύση.
Σύμφωνα με τα επιστημονικά δεδομένα η αποκατάσταση θα πρέπει να βασιστεί στη θεραπευτική άσκηση για μακροπρόθεσμα οφέλη.³ Παθητικές θεραπείες όπως η μάλαξη, ο υπέρηχος, τα ρεύματα κ.ά. μπορούν να βοηθήσουν βραχυπρόθεσμα με βελτίωση του πόνου, ωστόσο είναι αδύνατον να παρέχουν μακροπρόθεσμα αποτελέσματα. Εάν δεν αντιμετωπιστούν οι πραγματικές αιτίες του συνδρόμου, ο πόνος θα επιστρέψει πολύ γρήγορα!
Η ενδυνάμωση των μυών της λεκάνης και των ισχίων αποτελεί προτεραιότητα στους ασθενείς με σύνδρομο λαγονοκνημιαίας ταινίας.
Μια έρευνα στην οποία συμμετείχαν δρομείς έδειξε πως η ενδυνάμωση των γλουτιαίων οδήγησε στη βελτίωση των συμπτωμάτων και στην επιστροφή του αθλητή στο τρέξιμο.
Επιπλέον, η αξιολόγηση της δρομικής τεχνικής από έναν φυσικοθεραπευτή εξοικειωμένο με τα χαρακτηριστικά του τρεξίματος είναι σημαντική, καθώς όπως προαναφέραμε η λανθασμένη τεχνική μπορεί να συμβάλλει στην ανάπτυξη συμπτωμάτων.
Επίλογος
Το σύνδρομο λαγονοκνημιαίας ταινίας είναι ένας από τους πιο συχνούς τραυματισμούς στους δρομείς. Ο προσεκτικός σχεδιασμός της προπόνησης, η σωστή δρομική τεχνικη και η ενδυνάμωση αποτελούν βασικές αρχές, τόσο για την πρόληψη όσο και για τη θεραπεία.
Τέλος, οι παθητικές λύσεις δεν μπορούν να αντιμετωπίσουν την πραγματική αιτία του προβλήματος και δεν μπορούν να αποτελέσουν τη λύση για έναν αθλητή που ζητάει το 100% από το σώμα του!
Συνοπτικά
Η πηγή του πόνου φαίνεται πως είναι το λιπώδες σώμα το οποίο συμπιέζεται κάτω από τη λαγονοκνημιαία ταινία.
Οι βασικές αιτίες εμφάνισης του συνδρόμου λαγονοκνημιαίας ταινίας είναι τα λάθη προπόνησης, η αδυναμία των γλουτιαίων μυών και η λανθασμένη δρομική τεχνική.
Η αποκατάσταση θα πρέπει να βασίζεται σε θεραπευτικές ασκήσεις ενδυνάμωσης, καθώς και επανεκπαίδευση της δρομικής τεχνικής.
Οι διατάσεις και η μάλαξη δεν αποτελούν λύσεις οι οποίες μπορούν να φέρουν μακροπρόθεσμα αποτελέσματα.
